Hoe eenzaamheid soms beter voelt dan de liefde te voelen

 Het open van de deur

Ik ontmoette haar al eerder tijdens een coachsessie in het bos. Ze vertelde me dat ze er naar had uitgekeken. En terwijl ze me dat vertelde bleef ze op een veilige afstand. Ik voel het verlangen naar echt contact en toch weet ze precies hoe ze de afstand moet bewaren tussen haar en mij. Precies de reden waarom ze voor coaching koos omdat een groep te spannend was. Heel haar lijf liet haar eenzaamheid zien.

Geroerd en geraakt door de coachsessie meldt ze zich later aan voor de masterclass persoonlijk leiderschap.

Ze verlangt er naar om in echt contact met de ander te staan. Waarin ze er helemaal mag zijn zonder maskers. Niet alleen met haar collega’s maar ook met haar vriendinnen die ze al heel lang kent. En niet te vergeten sluit ze af met haar partner. Ze houdt heel veel van hem, maar van genegenheid en affectie is weinig sprake. Het is er wel, maar oppervlakkig. Seksueel gezien vertelt ze kan ze zich niet helemaal geven. "Ik wil zo graag vrij zijn",  zegt ze "maar ik weet niet goed hoe. Ik blijf altijd een beetje in mijn hoofd. Kan er niet helemaal zijn".

De afwijzing kent ze zo goed. Door haar moeder maar ook door de kinderen op school. Hoe hard ze ook haar best deed, het voelde alsof het altijd vanuit haar moest komen. Het voelde eenzaam. En als ze boos was mocht ze niet terugkomen. Dan kreeg ze een sneer erbovenop van haar moeder. Of vriendinnen waren al met de noorderzon vertrokken. Afstand nemen en terugkomen was er niet bij. Dus afstand bewaren en weg blijven was de meest veilige weg om niet telkens gekwetst te worden. Zeker niet door vrouwen. Als ze dan op haar werk een vrouwelijke manager krijgt van wie ze graag de goedkeuring wil maar niet krijgt, wordt ze steeds killer, stiller en kleiner.

Telkens als ik toenadering zoek stapt ze in haar oude eerste beweging. Ik wil graag met haar onderzoeken wat ze doet in het contact. Maar ze laat het niet toe. Ik krijg van alles van haar behalve ogen die me recht terug aankijken. Ogen waarin ik haar echt mag zien en ontmoeten. Het is te eng om echt gezien te worden. In plaats daarvan krijg ik grapjes of stemt ze volledig in op wat ik zeg, maar dan in overtreffende vorm. En net iets te snel. Terwijl de voordeur nog niet geopend is is haar antwoord en instemming er al. Daarmee weet ik niet wat ik aan haar heb. Ik zie haar niet terug in haar antwoorden op mij. Een mooie manier hoe ze dat ooit heeft geleerd. Want instemmen geeft geen conflict. Omdat we net begonnen zijn en ik ook voel dat ze het probeert vraag ik niet direct teveel van haar. Maar ik laat haar weten dat ik er ben. Telkens als ik er ben komt ze maar als ik ook wil komen dan vertrekt ze weer. Zij bepaalt de grenzen, er is geen gezamenlijke ontmoeting.

We spelen het spel nog even door, totdat ik ook een beweging vooruit wil maken met haar. Alleen besef ik mij dat ik die beweging niet moet willen maken. Zij mag uit haar verstop plaats komen. De beweging die ik zo goed ken, vooruit met die geit. Aanpakken is wat ik heb geleerd. Dan pas is er groei. Ik heb me lang verstopt in mijn grootsheid. Ik hield mij altijd klein. Sinds ik weet hoe het is om plek in te nemen, gun ik het een ander. Maar dit zegt alles over mij. Ik kan alleen mijn eigen pad belopen. Het moet en mag haar eigen beweging zijn in haar eigen tred. Als ik wat serieuzer word, wordt zij ook serieuzer. Maar dan als schijnbeweging. We werken en ze werkt serieus mee, en toch voel ik het niet. Als ik zeg dat ik het niet voel wordt ze ook wat stiller en daarop volgend wat geïrriteerd. Haar lichaam draait zich verder weg van mij. Ik adem diep in. Dat doe ik telkens als ik het ook even niet weet of rust voor mijzelf en de ander wil creëren. Mijn lijf zakt. En dan draai ik ook weg van haar.

"Ben je er nu al klaar mee", zegt ze? Ik blijf voelen en wil niet te snel gaan. Ik wil me blijven afstemmen op wat er nu nodig is. "Nee, zeg ik. Ik voel wat er nodig is. En mijn lichaam draait als vanzelf ook weg. Misschien omdat ik het ook wel spannend vind met jou. In het je niet kunnen bereiken. In het alleen zijn, net als jij! Waar jij het spannend vindt wordt het ook spannend voor mij. Omdat het er niet mag zijn." "Wat niet?" vraagt ze nieuwsgierig maar nog wel met een toon waarin ze duidelijk wil maken dat ik haar nog niet heb. "Ons contact. Jij wil dat ik je iets geef, dat ik het oplos. Maar dat is niet aan mij. Daarbij kan ik je niets geven, wat jij niet kan aannemen", zeg ik.  

"Maar ik weet wel hoe dat komt", zegt ze. "Dat weet ik ook", zeg ik. "Maar nog veel interessanter is, hoe jij het mij hier laat zien in het contact met mij. Hoe je boos wordt als je eigenlijk bang bent. Hoe je afstand neemt terwijl je eigenlijk mijn aandacht wilt. Dit is wat er met mij gebeurt, zeg ik. Ik geef je aandacht en ik krijg telkens nee op mijn request. Ik word dan steeds minder gretig met aandacht geven. Het wordt stiller bij mij. En trek me wat terug" zeg ik.

"Heb je wel eens bedacht wat het met de ander doet" vraag ik haar? "Daarmee ben je niet alleen meer slachtoffer maar ook dader. Misschien wat zware woorden, maar snap je wat ik bedoel?"

Dan wordt ze klein en er komen tranen. Het spel zet zich voort. Niet bewust, althans dat denk ik. Maar wel hoe ze het kent. In het kleiner maken blijft ze weg. Er zijn zoveel manier van wegblijven. "Kijk mij eens aan, vraag ik haar. En adem diep in. Hier gebeurt het, tussen jou en mij. Tussen jou en de andere deelnemers". "En jij bent ook deelnemer in plaats van toeschouwer of aanklager", zeg ik haar liefdevol.

"Maar dat is spannend," zegt ze dan. "Dat is het zeker, zeg ik. Ik vind het ook spannend. Maar het is de enige weg. In het contact leer je een andere beweging te maken. In gedachten hoe het ooit was waar je gestopt bent met uitreiken naar de ander vind je alleen maar de bevestiging in het nu dat de ander je niet wil zien". Wat je niet in de gaten hebt is dat jij jezelf verstopt".

"Op het schoolplein is het spel duidelijk, daar verstop jij je en ik ga je zoeken. Hier zijn de regels anders. Alleen als jij leert onthullen kan ik je vinden", zeg ik. En ook al is de vraag heel groot aan haar om uit haar schuilplek te komen, toch komt ze door mij aan te kijken en adem te halen, met haar hand op haar buik en borst. Voor het eerst maakt ze contact met zichzelf en daardoor met mij.

Dan vraag ik haar haar verlangen op te stellen. Het is niet nodig om het verlangen uit te leggen, het veld laat het vanzelf zien. Toch wil ze begrepen worden, en een lang betoog volgt. In herhaling en met alle punten en komma’s vertelt ze haar verhaal. Er mag niets ontbreken. Zij mag niet ontbreken. Ze mag niet achterblijven, achter gelaten worden, en haar verhaal ook niet. Ik besef me dat haar verhaal maar weinig onthult is. Dat ze niet vaak of misschien wel nooit echt gehoord is. Ik zie dat andere deelnemers wat afhaken. Ik kijk rond en dan terug naar haar. In heel haar verhaal, valt mijn kijken in haar groepje haar wel op. En dan kijkt ze ook om haar heen. Het valt stil. "Nou dat was het dus", zegt ze snel. "Dus zullen we beginnen", zegt ze kortaf. "Spannend he als je niet de liefde krijgt waar je zo naar verlangt", zeg ik haar.

"Dat is hoe ik het gewend ben, dus het maakt mij niet uit", zegt ze straf. Even zakt mijn hoofd. Ik ken dit zo goed uit mijn eigen gezin. Het kleiner maken in de slachtofferrol. Ik adem diep in en door. Dan zak ik door mijn benen met mijn knieën op de grond. Met mijn handen in het haar. "Oh is het zo zwaar", zegt ze. "Ja eigenlijk wel, zeg ik haar. Wat wil je? Je zal een beslissing moeten maken waar jij voor wilt kiezen". "Er is geen keuze, zegt ze, deze mensen willen mijn verhaal niet horen". Dan geef ik het even op. En laat het ook maar duidelijk zien. "Wat is het goed toeven daar", zeg ik haar. "Waar?", zegt ze. "Daar in het land waar je kunt blijven zoals je het altijd deed. In het land waar je denkt onaanraakbaar te zijn. Maar waar je ook ten diepste je eigen kwetsbaarheid en eenzaamheid voelt. Het lijkt wel of je de afwijzing voor wilt zijn", zeg ik haar. En je beter gedeit op eenzaamheid dan op liefde".

"Als jij mij afwijst, ben je mij voor. En daarbij een nieuwe weg inslaan is veel te spannend. Wat je het allerliefste wilt krijgt daarmee geen enkele kans. Je maait telkens het gras voor mijn voeten weg zodat jij ogenschijnlijk veilig en in controle blijft. Hoe pijnlijk ook, volgens mij wil je liever het afwijzen voelen dan de liefde", zeg ik. Met grote ogen kijkt ze mij aan. Ik adem diep in, want ik voel wat de betekenis is van wat ik zeg. Liefde is zoveel kwetsbaarder en zoveel groter. Liefde laat alles weer stromen. Het geluk maar ook de boosheid en het verdriet. De teleurstellingen. Alles. Het vraagt om overgave en acceptatie van hoe het ooit was.

Maar wat als je de liefde nog niet hebt ontmoet. Of in een vorm waarin je het niet herkende? We hebben allemaal een beeld van hoe we het graag willen. En soms kan de ander dat niet geven of kan jij het niet ontvangen, en maak jij er zelf een beeld van. Het is onmogelijk voor de ander om er aan te voldoen. Zeker als je niet thuis geeft en de ander moet gissen wat jij nodig hebt. Als je dan ook nog eens wordt afgewezen in de liefde die je geeft, moet je van sterke huizen komen om maar te blijven geven. Een spel die oneindig is. Het spel wat velen in de liefde kennen als aantrekken en afstoten.

"Alleen jij kan de deuren openen van jouw hart. Dat vraagt iets van jou en van mij", zeg ik haar. "Wat vraagt het dan van jou, zegt ze wat spottend, maar wel met een trillende stem. Telkens heeft ze het gevoel of doet ze het zo overkomen dat er in het contact met de ander er iets van haar wordt gevraagd. Dat de ander een alleskunner is of geen gevoel heeft. Alleen zij is geraakt. De ander mag opdraven zoals zij het wil. Alsof na alle teleurstellingen in het leven ze nu recht heeft op macht. Op vergelding. Soms is het dan lekker om af te straffen, dan blijf jij namelijk onschuldig. De ander blijft de dader.

Intussen blijf ik doorademen om ook niet in mijn eigen stuk van afkeuring terecht te komen. Dat ik niet teveel weg blijf van de confrontatie. Want in de stevigheid waarmee ik haar hier in begeleid is het een wankel evenwicht waar ze naar kan omslaan. Het vraagt om mijn liefdevolle benadering. Een mooie oefening terwijl de mededeelnemers ook hun adem inhouden om zelf in het ongemak te blijven. Voor mij om mijn hart zelf open te houden.

"Wat zegt de aanklager in jou?" "Ik kom hier zodat ik meer in contact sta met mensen, zodat het makkelijker gaat. Het lijkt nu alleen maar moeilijker", zegt ze. Er komt pit in haar stem. Een pit die ik al vaker heb gehoord. "En wat is jouw eigen aandeel hier in", vraag ik haar? "Dat weet ik niet", zegt ze. "Ik geef het een beetje op" voegt ze er aan toe. Misschien is dit gewoon wat het is en ben ik liever alleen en zorg ik prima voor mijzelf". "Dat is niet een sterk pleidooi", zeg ik haar. "Om te openen en direct te sluiten. Case closed. Sara closed. Sharon closed. En de groep closed."

"Je hebt altijd adviseurs voor de aanklagers. De advocaat van de duivel. Wat zouden die adviseren aan de aanklager. Ik hoor je antwoord graag morgen", zeg ik. En daarmee sluiten we af.

Ik adem diep in en laat het ook gaan. Alles heeft tijd nodig. De zaadjes zijn gepland.

De dag erop komt ze eerder. "Waar openen we mee", vraag ik aan haar adviseur. "Ik wil er helemaal zijn, zegt ze dan. Met al mijn kwetsbaarheid. En mijn bang. Gisteren wilde ik daar niet aan, maar toen ik thuis kwam voelde ik hoe bang ik was geweest en hoe ik verlangde naar openheid. Zo bang in mijn eenzaamheid. Ik wilde aannemen maar wat als je dan toch niet over de brug zou komen. Wat als de andere deelnemers mij niet aardig zouden vinden. Maar ik wil gevonden worden. Ik wil niets liever dan dat. Door jou en door de deelnemers, door mijn collega’s en mijn partner", zegt deze dappere vrouw. "Mag ik ook jouw advocaat van de duivel zijn", vraag ik. Met een zacht gezicht zegt ze dan zacht, "ja graag". "Wat als jij je laat vinden? Dan hoeven zij niet zo hard te werken en mag jij er zijn met alles wie jij bent. En mogen zij bepalen of ze er wat mee willen of niet. Als jij mag bepalen hoe je over anderen denkt mogen anderen dat ook over jou".

Ik merk dat mijn hart een sprongetje maakt. Ze komt nu zelf in plaats van dat ze de ander laat komen. Van essentieel belang om het hart open te stellen maar ook om leiderschap te nemen en slachtofferschap achter te laten. En niet geheel onbelangrijk te geloven dat jij je kwetsbaarheid aan kunt. Dat in het gekwetst worden je de zachtheid en kracht vindt om overeind te blijven.

Het is vaak niet dat wat we vrezen waar we van weg blijven, maar het gevoel dat er niets van je over blijft zodra het er is waar je bang voor bent. De angst is groter dan wat er aangekeken mag worden. Waar we ooit zo gekwetst zijn, waar het zo pijn deed, willen we zorgen dat het niet meer gebeurd. Zo bleef ik weg bij kritiek. Ooit deed het mij twijfelen aan mijzelf. Maar omdat ik al zo lang niet meer in de spiegel had gekeken, omdat ik het altijd uit de weg ging, zag ik niet dat ik gegroeid was, en dat ik nu met een diepe teug het kan inademen en het anders zie dan dat ik het ooit deed. Het vraagt met tijd en wijlen in de spiegel te kijken. Om te zien waar je nu staat.

Terwijl we daar stil zitten om er alles te laten zijn, leg ik mijn hand naast mij neer, dicht bij de hare. Ze kijkt me aan met een groots verlangen in haar ogen. Het is aan haar om te komen, ook al zou ik haar zo graag vasthouden. Dan schuifelt ze haar hand voorzichtig in de mijne. Een lange tijd zitten we daar, terwijl haar tranen over haar wang rollen.

Het ontroerd mij hoe ze leert nemen wat er wordt gegeven. Hoe haar verlangen uitbreekt in haar tranen en in het verzachten van haar gezicht. Zacht streel ik haar hand. Ik voel de liefde doorbreken. De liefde die er al die tijd al was maar er niet mocht zijn. "Wat zijn die moeders hardnekkig he", zeg ik. Dan kijkt ze met kinderlijke ogen mij aan. "Ja….heel erg". "EN wat heb je haar gemist", zeg ik. "Ja dat heb ik zegt ze. Dat heb ik en dat doe ik nog steeds". "En wat vond je haar in mij terug", zeg ik.  Ineens hapt ze naar adem. "En mijn moeder haar moeder", zegt ze dan. In dit besef zijn er geen woorden nodig. We blijven in de stilte, met respect en in verbinding met elkaar. Waar haar moeder volledig aanwezig is in de energie. 

Als later de groep binnenkomt kijken de deelnemers haar nieuwsgierig aan, alsof er iets veranderd is. Als we gaan oefenen leer ik haar bij haar ademhaling te blijven. Een plek om telkens weer thuis te komen. Bij zichzelf en de ander. Ik zie hoe ze soms heel voorwaarts, de andere keer juist wegblijft, het contact opzoekt. Maar stapje voor stapje leert ze meer terugkomen in het blijven. Bij zichzelf en de ander. Als vanzelf openen de andere deelnemers zich ook meer. Geven hun zachtheid. Nu ze iets minder bang zijn. Allemaal in contact met elkaar mogen ze een andere ervaring opdoen. In het terugkomen maar ook in het niet meer bang zijn en het hart openen. Ieder op hun eigen manier, maar waarbij liefde telkens de leidraad is.

Zoals ooit een deelnemer tegen mij zei, "Sharon mag ik ook in het peuterbadje beginnen. Ik wil niet meteen in het diepe". In het kleine zit de beweging, het vertrouwen, de overgave.

Het inademen net zoals het proces is geen lineaire lijn. Het is er een van horten en stoten, van vallen en op staan. En precies dan weet je dat er groei is. Wanneer we op de derde dag een workshop met het lijf doen komen we in een houding waar het overgave vraagt. Maar ze werkt hard. Hard om niet te voelen. "De deur gaat naar binnen toe open", zeg ik haar. "En op elke uitademing mag de deur een beetje meer open".

In de middag vraag ik haar of ze de deur nog open heeft gedaan? Dan zegt ze ineens, "de deur zat letterlijk op slot bij ons thuis". "Mijn moeder deed haar slaapkamer deur altijd dicht en ik mocht niet binnenkomen, ook niet als ik verdrietig was. Of ik bijvoorbeeld gevallen was. Pas als ik beneden stil ging zitten, kwam ze eruit. Soms uren soms minuten, maar in ieder geval een gesloten deur. Ze had het te druk met zichzelf weet ik nu. Maar toen voelde het zo eenzaam.  Als ze beneden kwam had ik mijn eigen deur al gesloten. En ook de deur naar mijn hart". Even wil ze uit het contact. Ik raak haar arm aan en vraag haar bij mij te blijven. En ze blijft. En dan ontmoeten onze ogen elkaar. Ik zie de pijn op haar gezicht maar ze komt thuis. "Sharon, ik voelde me zo alleen", zegt ze. Ze onthult, en daar begint het helen. "Wat als je het op een kier zou zetten, vraag ik haar. Zou er dan licht naar binnen komen?"

Ze schrikt en lacht een seconde later. "Dat voelt liefdevol", zegt ze. "Net als de hand", knipoogt ze naar mij. "Lijkt het op liefde", vraag ik haar? "Ja dat lijkt het zeker", zegt ze met een glimlach.

"Wat als je zou kunnen buigen voor het lot van je moeder. Over hoe haar leven is gelopen. Wat voor ruimte zou het jou geven", vraag ik haar. Dan zie ik haar weer zoals ik haar wil zien. Het zou mij helpen om mensen weer toe te laten. Dat ik ze weer zou zien, maar dan echt zien he, lacht ze mij toe. En hoe bang ik ook ben ik wil zo graag weg uit de eenzaamheid. Want hoe goed ik er ook in ben. Ik heb het mijzelf ook wijs gemaakt dat het ok was. Spannend als er geen afstand meer is maar meer dan de moeite waard, zegt ze dan. "En misschien zien ze mij dan ook pas voor het eerst", besluit ze. Met een diepe teug zakt haar lijf.

Een week later ontvang ik een kaartje in de bus. Dank je wel lieve Sharon voor je handen, het strelen en daardoor het thuiskomen bij mijn moeder, bij mijzelf. Ik durf mezelf voor het eerst echt te laten zien aan mijn man. Ik durf voor het eerst mijzelf weer te zien. De deur is open en gaat niet meer dicht. We gaan elkaar weer zien, misschien wel in lijfgericht coachen. Wie had dat ooit gedacht. Liefs Sara

Ook al verlangen we allemaal naar liefde, soms is het makkelijker om eenzaamheid te verkiezen. Dat is wat we kennen. Maar wat als we toestaan dat liefde door ons stroomt? Het vraagt overgave en loslaten van het oude.

Blijven in het verleden houd je gevangen in het nu. Je blijft namelijk herhalen hoe je het ooit aantrof.

In plaats van in de slachtofferrol te blijven zitten kan je ook kijken wat voor aandeel jij nu hebt in de relatie tot de ander.  Misschien herhaal je het verleden, zoals jouw ouders het ook herhaalde.

Aan jou de keuze, elke keer opnieuw kun je kiezen voor liefde.